23
Қараша
«Ақ жол»: Кәсіпкерлерді заңсыз қылмыстық қудалағаны үшін құқық қорғау қызметкерлері дербес, оның ішінде материалдық жауапкершілікке тартылу керек
ҚР Премьер-Министріне
ҚР Бас прокурорына
«Ақ жол» бизнеске немесе жеке тұлғаларға келтірілген залал үшін
шенеуніктердің жеке, оның ішінде материалдық жауапкершілігін енгізу туралы
мәселені үнемі көтеріп отырады.
20 қарашада қазақстандықтар Әділ Қазақстан үшін дауыс берді. Президенттің
сайлауалды бағдарламасында атап өтілгендей, объективті және тәуелсіз сот
төрелігі – әділ мемлекет құрудың басты шарты, азаматтарды қорғау және олардың
қауіпсіздігі — құқық қорғау қызметінің басымдығы.
Біздің сауалымыз да әділдікке - құқық қорғау органдары қызметкерлерінің
азаматтарды заңсыз қылмыстық қудалағаны үшін жауапты болуына арналған.
Жыл бойы «Ақ жол» депутаттары Сағадиева мен Салыбекова сынды кәсіпкерлердің
құқықтарын қорғауға көмек көрсетті. Интерполдың іздеуінде жүрген шетелдік
инвесторлардың жалған айыптауы бойынша олар бірнеше жыл бойы қылмыстық қудалау
орбитасына болды. Іс екі рет тоқтатылды, бірақ бұл қаулылар жойылып отырды.
Маңғыстау облысының құқық қорғау және қадағалау органдарының бұл әйелдерді
қудалауы соттың кәсіпкерлердің іс-әрекеттерінің заңдылығын және шағымдануға
жатпайтын түпкілікті сот актісінің болуын растағанына қарамастан жалғасты.
Бас прокуратураға кезекті өтінішімізден кейін аталған кәсіпкерлерге қатысты
іс қылмыстық құқық бұзушылық құрамының болмауына байланысты тоқтатылды.
Бұл әйел кәсіпкерлер құқық қорғау органдарының келтірген залалын өтеу үшін
сотқа қарсы талап қоюы мүмкін және талап қоятын да болар.
Бұқаралық ақпарат құралдарында азаматтардың осындай өтемақы алуға
ұмтылуының көптеген мысалдары бар. Бірақ бұл ақша кінәлілерден емес, бюджеттен
төленеді.
- Ақтөбеде кінәлі болмаса да түрмеде 4 жыл бойы отырып шыққан Сүлейманова
моральдық зиян келтіргені үшін өткен жылы соттан 15 млн. теңге өндіріп алды. Ол
кепілге қойылған үйді банктің келісімінсіз сатқаны үшін алаяқтық жасады деп
айыпталды, алайда банктің сатуға қарсы емес екендігі туралы хаттары болған.
- 2018 жылы 7 жылға сотталған Темерхановтың ісі қайта қаралды. Ақтөбе соты
залалды 20 млн теңгеге бағалады - бұл ақшаны бюджет төлейді.
- Жақында сыбайлас жемқорлық үшін заңсыз сотталған 4 аудандық экс-әкімдер
Түркістан облысының прокуратурасы мен Антикорына қарсы іс қозғады. Бас
прокуратура олардан барлық айыптарды алып тастауды талап етті, Жоғарғы сот
оларға моральдық зиянды өтеуді талап ету құқығын мойындады.
- Мемлекет 21 млн теңгені бухгалтер Аймаралға заңсыз түрме жазасы үшін
төлейді, ол 6 жылға сотталған болатын. Емізулі баласы бар ол колонияда 9 ай
болды. Адвокат Джохар Өтебеков оның кінәсіздігін дәлелдей алды.
Бұл тек жалғыз мысалдар. Заңсыз қудаланған және сотталған азаматтар мүлкінен,
бизнесінен, мүмкіндіктерінен айырылады, ең бастысы - денсаулығын, беделін және
азаттықта өмір сүре алатын жылдарын жоғалтады.
Соңғы 2 жылдың толық емес кезеңінде қылмыстық істер бойынша 600-ге жуық
ақтау үкімі шығарылды. Барлығы сот ісіне қарсы іс жүргізе бермейді, шаршаған
адамдар енді өтемақы іздеп, инстанцияларға барғысы келмейді. Жыл сайын 114
бюджеттік бағдарлама бойынша Үкімет резервіне соттардың шешімдері бойынша
міндеттемелерді орындауға қаражат салынады.
Қаржы министрлігінің сайтында зардап шеккендердің тізімі бар соттардың
шешімдері бойынша міндеттемелерді орындауға осы резервтен сомаларды бөлу туралы
қаулылар үнемі жарияланады. Кінәлі мемлекеттік органдар бұл қаражатты өтеуге
міндеттейді, әдетте министрліктерде олардың шығыстарының арасында сот шешімдері
бойынша міндеттемелер де көрсетілген. Бұл ретте, осы бағдарлама бойынша
көрсеткіш орындалуы тиіс – Үкіметтің есебінде тікелей нәтиже көрсеткішіне қол
жеткізілді, яғни заңсыздық төленді деп көрсетілген.
Шулы сылтаулардан кейін, тәртіпсіздікке кінәлі судьялар, прокурорлар,
тергеушілер ешқандай жауапкершілікке тартылмайды. Мемлекет олардан залалды өтеу
үшін төленген ақшаны ешқашан өндіріп алған емес. Сондықтан болар, олар
азаматтардың құқықтарын бұзуды жалғастыруда, өйткені олардың қателіктері немесе
заңсыздықтары үшін төлемдер біздің салықтарымыздан алынады.
Осыған байланысты «Ақ жол» фракциясының депутаттары келесілерді талап
етеді:
1. Кәсіпкерлер Сағадеева мен Салыбекованың заңсыз қудалауына кінәлі
лауазымды тұлғаларды жауапқа тарту.
2. Белгілі бір шенеуніктердің немесе құқық қорғау органдарының
қызметкерлерінің қателіктері/кәсібилігі салдарынан туындаған шығындарды
бюджеттен өтеуді тоқтату.
3. Лауазымды адамдардан олардың заңсыз әрекеттерінен зардап шеккен
азаматтардың пайдасына төленген сомаларды бюджетке өндіріп алу практикасын
енгізу.
Бизнес пен жеке тұлғаларға зиян келтіргені үшін шенеуніктердің дербес материалдық жауапкершілігін енгізу Әділ Қазақстанды құрудың, халықтың мемлекеттік органдар мен олардың лауазымды тұлғаларына деген сенімін арттырудың нақты құралдарының бірі екеніне сенімдіміз.
Құрметпен,
«Ақ жол» фракциясының депутаттары
