«Ақ жол»: Оқу жабдықтарының отандық өндірісі ақсап тұр

«Ақ жол»: Оқу жабдықтарының отандық өндірісі ақсап тұр

ҚР Премьер-Министрі

Ә. Смайыловқа 

Ағымдағы жылдың 29 қарашасындағы Үкімет отырысында Білім министрі
Асхат Аймағанбетов «Жайлы мектептер» жобасын атап өтті, оның шеңберінде 2025 жылдың соңына дейін 800 мыңнан астам оқушы орнын құру, яғни ең заманауи құралдармен және жабдықтармен жабдықталған 500-ден астам жаңа мектеп салу жоспарланып отыр. Оның айтуынша, жоба өз ауқымы бойынша теңдесі жоқ және бюджеттен 2 триллион
600 млрд теңге көлемінде қаржыландырумен қамтамасыз етілген.

Бұл, әрине, маңызды бастама.

Алайда, бизнес-қоғамдастық «Ақ жол» демпартиясына жолдаған өтініштерінде еліміздегі мектептер құрылысының жағымсыз тәжірибесіне де назар аударады, онда барлық жабдықтар (яғни жиһаз, мүкәммал, оқу құралдары мен кабинеттер, ұйымдастыру техникасы, зертханалар, технологиялық жабдықтар) шетелдік жеткізушілерден сатып алынады.

Мұның себебі - мұндай өнімнің отандық өндірісінің болмауы.

Айта кету керек, қазіргі заманғы мектептердің технологиялық жабдықтарының үлес салмағы ҚМЖ жалпы құнында 20-дан 25%-ға дейін.

Яғни, «Жайлы мектептер» жобасы бойынша осы мақсаттарға 600 млрд теңгеге дейін жұмсалатын болады, олар қолданыстағы тәсілдер кезінде Қазақстанның мемлекеттік есебінен шетелдік өндірушілерді қолдауға жұмсалады.

Сондай-ақ, тауарлардың импорты әрқашан валюта бағамына байланысты екенін ескеру қажет. Технологиялық жабдықтау әрдайым құрылыс жұмыстарының аяқталуына байланысты болғандықтан (яғни мердігер анықталғаннан кейін шамамен бір жыл өткен соң), мердігерлер заңды түрде ЖСҚ түзетуді және бағаны қайта қарауды талап етеді.

Сонымен қатар, импорттық жабдықты жеткізу уақыты мен құнына әрдайым логистика, соның ішінде синхронды жеткізу, кедендік рәсімдеу, сақтау, монтаждау және әртүрлі елдерден ондаған өндірушілерден жеткізілетін әртүрлі позициялардың орналасуы әсер етеді. Көрші елге қатысты сауда санкцияларының қазіргі жағдайын қосса, мұның бәрі жобаны жүзеге асыруға сөзсіз әсер етеді.

Кейіннен бұл факторларды мердігерлер жобалық позицияларды олардың арзан және тиімдірек аналогтарына асығыс қайта келісу үшін пайдаланатын болады, бұл кепілге қойылған жабдықты тиімдірек жабдыққа ауыстыруға және сыбайлас жемқорлық тәуекелдерін тудыруға әкеледі. 

Жоғарыда айтылғандарды ескере отырып, «Ақ жол» партиясы «Жайлы мектептер» технологиялық жабдықтарының негізгі позицияларын өз өндірісін алдын ала ұйымдастыруды ұсынады.

Шетелдік жабдықтарды сатып алуға жоспарланған қаражатты қазірдің өзінде қазақстандық кәсіпкерлерді тарта отырып, МЖӘ қағидаттарында отандық өндірісті ұйымдастыруға бағыттауға болады.

Қаражатты пайдалануға заңды негіз «offtake» құрылатын өндірістерімен ыңғайлы мектептерді жарақтандыру үшін өнімді басымдықпен сатумен келісімшарттар жасасу болуы мүмкін.

2,6 трлн теңгедегі жайлы мектептердің алдын ала бюджетін ескере отырып, олардың 25%-ы 600 млрд теңгеден асады, тіпті оқу жабдықтарының жартысын өндірісті оқшаулау ұлттық экономикаға орасан зор соманы жіберуге, отандық кәсіпорындар құруға мүмкіндік береді (оның ішінде ұйымдастыру техникасын, интерактивті жабдықтарды, оқу зертханаларын және робототехника сыныптарын өндіру туралы айтатын болсақ, жоғары технологиялық дәрежесі бар, ақпараттық технологиялар, физика, химия, биология және т.б.), мыңдаған жаңа жұмыс орындарын қамтамасыз етеді.

Ұлттық Банктің базалық мөлшерлемесінің жеткіліксіздігі жағдайында бұл шара өндірістік ШОБ үшін нақты ынталандыру бола алады.

Бұдан басқа, бұл осындай жабдықты көршілес ЕАЭО және Орталық Азия елдеріне экспорттауға сатуға мүмкіндік береді.

Осыған байланысты, Ақ жол демократиялық партиясы «Жайлы мектептер» жобасын іске асыру шеңберінде жабдықтарды сатып алуға арналған қаражаттың кем дегенде жартысы – оқу жабдықтарының өзіндік өндірісін ұйымдастыруға және қазақстандық кәсіпорындардан, оның ішінде мемлекеттік-жекешелік әріптестік тетіктері, өнеркәсіпті дамыту қоры және басқа құралдар  арқылы  осындай өнімді сатып алуға бағытталуы тиіс деп көздеуді талап етеді.

Құрметпен,

«Ақ жол» фракциясының депутаттары