02
Ақпан
«Ақ жол» мұнай өнімдерінің көтерме сауда бағасына мемлекеттік реттеуді енгізуді талап етті
Энергетика министріне
Бәсекелестікті қорғау
агенттігінің төрағасына
Біздің депутаттық сауалымызға мұнай өнімдерін бөлшек саудада өткізу саласындағы ШОБ субъектілерінен фракцияға келген көптеген өтініштер негіз болды.
Елдің экономикалық мүдделерін қорғау, оның ішінде мұнай өнімдерінің заңсыз өндірісі мен айналымын болдырмайтын жағдайлар жасау мұнай өнімдерінің өндірісі мен айналымын мемлекеттік реттеу міндеттерінің бірі болып табылады.
Мемлекет басшысы Қ.К. Тоқаев жылдан жылға біздің азаматтарымыз бен кәсіпкерлеріміз ЖЖМ өндіру және бөлу жүйесінде ашықтықтың болмауынан зардап шегіп отырғанын бірнеше рет атап өтті.
Энергетика министрлігі Мемлекет басшысының осы тапсырмаларын орындау үшін биылғы жылдың 6 қаңтарындағы №2 бұйрық қабылдағаны бізге белгілі. Оған сәйкес ел аумағында мұнай өнімдеріне шекті бөлшек сауда бағалары 180 күн мерзімге белгіленді.
Сонымен қатар, осы нормативтік құқықтық актіні орындау мынадай қиындықтарға тап болды.
Бірінші: Баға белгілеуді айқындау кезінде Министрлік негізгі ресурс иелерінен тікелей қолайлы бағалар бойынша көлемдерді алатын «Petro Retail» ЖШС (бұрынғы «ҚазМұнайГаз өнімдері» ЖМҚС желісі) ЖМҚС-та белгіленген бөлшек сауда бағаларына сүйенді.
Шағын және орта бөлшек сатушылар көтерме жеткізушілерден-делдалдардан және шағын алушылардан мұнай өнімдерін сатып алуға мәжбүр, бағалар бастапқы ресурс ұстаушыларға қарағанда әлдеқайда жоғары, бұл өз кезегінде бағаға әсер етеді.
Бұдан басқа, биылғы жылдың 10 қаңтарында Энергетика министрлігінің делдалдарды айналып өтіп және ағымдағы деңгейдегі бағалар бойынша барлық бөлшек сауда сатушыларға (ЖМҚС желілеріне) мұнай өнімдерінің көлемін ресурс ұстаушылардың тікелей бөлуі туралы қабылдаған шешімі тағы да ашық түрде назар аудармауға тап болды.
Екінші: Мұнай өнімдеріне тең қолжетімділік жоқ.
Осылайша, «Gasenergy», «Sinooil», «Qazaq Oil», «ҚазМұнайГаз» сияқты алыптардың «Petrosun» ЖШС ірі көтерме жеткізушісінде отын көлеміне еркін және шектеусіз қол жеткізу және қалған неғұрлым ұсақ өткізушілер үшін жасанды түрде жасалған тосқауылдар оларды ЖЖМ-ды өзіндік құны бойынша, ал тіпті өзіне залал ретінде сатуға мәжбүр етеді. Мұндай жағдайда монополистер мен МӨЗ мен ЖМҚС арасындағы «төсемдер» ШОБ-ті айдап әкетті.
Қазіргі уақытта бірдей «ерекше» компаниялар таратылатын мұнай өнімдерінің көп бөлігін алады, ал қалғандары қалдық принцип бойынша алады немесе мүлдем алмайды, тең емес нарықтық жағдайға түсіп, банкроттыққа ұшырайды.
Елдің мұнай өнімдерінің негізгі көтерме жеткізушісі – «ҚазМұнайГаз» ҰК АҚ қызметіне ерекше назар аударғым келеді, ол ұсақ бөлшек сатушыларды мүлдем елемейді.
Үшіншісі: Шағын және орта бөлшек сатушылар олар үшін қиын шарттар белгіленген келісім-шарттарға қол қоюға мәжбүр.
Осылайша, ресурс иелері жүйелі негізде ШОБ-ті 4 күннен кешіктірмей 100% алдын ала төлем жасалған жағдайда жеткізу мерзімі алдын ала төленген сәттен бастап кемінде 30 күн болатын келісім-шарттардың талаптарына және шарттардың орындалуы фактісіне мәжбүрлейді.
Баяндалғанды ескере отырып, «Ақ жол» ҚДП депутаттық фракциясы келесі шараларды қабылдауды талап етеді:
1) делдалдарды айналып өтіп, тікелей ресурс ұстаушылардан мұнай өнімдерін бөлшек сауда арқылы өткізушілерге мұнай өнімдерінің көлемін бөлуді кемінде 50% қамтамасыз ету;
2) не мұнай өнімдерінің көтерме сауда бағаларын мемлекеттік реттеуді енгізу;
3) «Қазақстан Республикасының жер қойнауын пайдалануды басқарудың бірыңғай мемлекеттік жүйесі» интеграцияланған ақпараттық жүйесі базасында мұнай өнімдерін бөлуді цифрландыру рәсімдерін жеделдету.
Құрметпен, «Ақ жол» фракциясының депутаттары
