Азат Перуашев Бас прокуратура отырысында кәсіпкерлікті қорғау мәселелері бойынша бірқатар мәселелерді көтерді

Азат Перуашев Бас прокуратура отырысында кәсіпкерлікті қорғау мәселелері бойынша бірқатар мәселелерді көтерді

КҚО-ның ешкімге шағымы жоқ. Ал КҚО-ға 4 мың кәсіпкердің шағымдары бар

Бүгін Бас прокуратура отырысында кәсіпкерлікті қорғау мәселелері бойынша бірқатар мәселелерді көтердім.

⁃ Салық органдарының мәмілелердің нақты мазмұнын өз қалауы бойынша түсіндіруге деген ұмтылысы туралы, бұл оларды «жарамсыз» деп тануға және салықтарды негізсіз қосымша есептеуге әкеледі. 2017-19 жылдары «Ақ жол» фракциясының өтініштерінен кейін мұндай негіздер Жоғарғы Соттың нормативтік қаулысынан алынып тасталды. Бірақ қазір осы іспеттес нормаларды талқылау барысында Салық кодексіне өзгерістер мен толықтырулар енгізуге тырысуда. Мәселен, 36-бапта мәмілелердің жарамсыздығының критерийлері «жеткілікті еңбек ресурстарының, негізгі құралдардың, өндірістік және қойма үй-жайларының, көлік құралдарының және өзге де ресурстардың болмауы» деп есептелуі мүмкін. Сонымен қатар, нарықтық экономикадағы қазіргі жағдай мен мерзімді дағдарыстар бизнесті ұзақ уақыт бойы икемді жұмыс істеуге үйретті: жұмыс болған жағдайда ғана қызметкерлерді жалдау; жабдықтар мен қоймаларды сатып алмау, қажеттілік бойынша жалдау және т.б. қалыпты жағдайға айналды.

Мәмілелерді жарамсыз деп тану үшін басқа «негіз» ретінде салық салушылар оларға белгілі бір мәмілелердің «экономикалық мағынасы жоқ» екенін ерікті түрде (қандай да бір критерийлерсіз) анықтау құқығын беруді ұсынады (?!!). Әрі күлкілі, әрі өкінішті. Мұндай «анықтаманың» сыбайлас жемқорлық сипаты айқын емес.

Сондықтан «Ақ жол» демпартиясының депутаттары осы және басқа да нормаларды алып тастау туралы түзету енгізді. Біздің көзқарасымыз бойынша, мәмілелердің жарамдылығы немесе жарамсыздығының жалғыз критерийі тек тауарларды/жұмыстарды/қызметтерді жеткізу (немесе оларды жеткізбеу) фактісі болуы мүмкін. Қалғанының бәрі - нақты экономикаға ешқандай қатысы жоқ тексеруші органдардың қиялдары.

Бірақ мәселе мынада, бұл әрекеттер салық органдары сот органдарын алмастыруға өкілеттік беретін және кәсіпкерлердің өз мүдделерін қорғау құқығын жоққа шығаратын бұрыннан қалыптасқан тенденцияны көрсетеді.

Мен Бас прокурор Берік Асыловқа олигополиялар заңсыз басып алған қаражатты қайтару жөніндегі өзі басқаратын комиссияның қызметі үшін алғысымды білдірдім. Атап айтқанда, ҚТЖ және көптеген жеке кәсіпорындардың кірме т/ж жолдарын әртүрлі рейдерлік тәсілдермен иемденген КҚО қызметі туралы сөз қозғалды. Сонымен қатар, егер бұл комиссия ҚТЖ меншігіне (яғни мемлекетке) 600-ден астам жолды қайтарған болса, онда жеке меншік иелерінен сол КҚО алған жолдар туралы мәселе ашық күйінде қалып отыр. Мен Бас Прокурорға жүгінгеннен кейін жолдың кейбір қатысушылары қайтарылды, бірақ мұндай жағдайлар бойынша жүйелі шешім қажет.

КҚО мәселесінде тағы бір нюанс бар: өздеріңіз білетіндей, жақында бір атышулы іс бойынша сот процесінде бұл компания айыпталушымен келісімге қол қойып, оған ешқандай шағымы жоқ екенін мәлімдеді.

Сонымен қатар, БП есебінде айтылғандай, КҚО-ның заңсыз әрекеттерінен тарифтері 10 есе көтерілген 4 мыңнан астам кәсіпорын зардап шекті.

Айта кетейін, «Ақ жол» демпартиясы 2017 жылдан бері төрт рет (!) монополияға қарсы және құқық қорғау органдарына тарифтердің әлдеқайда жоғары көтерілу жағдайлары болған фактілер бойынша, бір жағдайдың өзінде тіпті 118 есе өтініш білдірген.

Сондықтан 5-6 жыл бойы заңсыз тарифтер төлеген кәсіпкерлер тарапынан КҚО-ға қатысты шағымдардың болуы туралы мәселе туындайды. Прокуратура органдары бұл мәселені бизнестің заңды құқықтарын қорғау бөлігінде қойып, зардап шеккен кәсіпорындарға олардан заңсыз жиналған барлық соманы, ал сөз миллиардтаған соманы қайтаруды талап етуі тиіс деп санаймын. Істі соңына дейін жеткізейік: «А» деген болсаңыз – «В» деп те айту керек.

Сонымен қатар, Бас прокуратураға тағы бір олигополияға «Қазақтелеком» АҚ жанындағы «Цифрлық экономиканы дамыту орталығы» ЖШС-не назар аударуды ұсындым.

Бұл кәсіпорын тауарларды - алкоголь, темекі бұйымдары, дәрі-дәрмектер, аяқ киім, аң терісі бұйымдары және т.б. цифрлық таңбалаудың монополиялық операторы болып табылады.

Шын мәнінде, әңгіме салықтардың немесе акциздердің аналогы болып табылатын мемлекеттің әкімшілік шешімімен енгізілген төлемдер туралы болып тұр.

Бірақ бұл жағдайда қаражат (сөз ондаған миллиард туралы) жеке кеңсеге емес, ӨКМ аналогына емес, мемлекеттік бюджетке түсуі керек. Біз бұл мәселені үкімет алдында бірнеше рет көтердік, депутаттық сауалдар жібердік, бірақ халықтың миллиардтары әлі де жан-жаққа тарап кетуде.

Соңында, а. ж. 2 қыркүйектегі Б. Асыловтың нормативтік хатына тоқталып, онда кәсіпкерлерді шаруашылық даулары үшін қылмыстық қудалаудан қорғауға қатаң нұсқау берілді (мысалға қараңыз: https://t.me/kozachkow/5921).

Бұл құжат, әсіресе ол Президент Қ.Тоқаевтың бизнеске қылмыстық іс қозғауға тыйым салу туралы бірнеше рет берген тапсырмаларын іске асыруға қатысты болғандықтан, кәсіпкерлер арасында үлкен оң резонанс тудырды.

Алайда іс жүзінде бұл тапсырмалар осы уақытқа дейін еленбеді, «Ақ жол» фракциясы мұндай фактілер бойынша бірнеше рет өтініштер жіберді.

Белгілі кәсіпкер Айдос Серікқалиұлы 500 млн. теңгеге іскерлік беделіне нұқсан келтірді деп айыптаған ірі кәсіпкермен дау нәтижесінде жақында бас бостандығынан айыруға сотталған Семей қаласындағы жағдайды мысал етіп келтірдім. Ал енді ШҚО ІІД оған А. Серікқалиұлы соманың 30% төлеген кәсіпорынды сатып алу туралы шаруашылық дау бойынша, ал қалдық төленгенге дейін шарт бойынша мерзім қалған тағы бір қылмыстық істі аяқтады.

Бас прокурордан кәсіпкерлердің мұндай қуғын-сүргінін тоқтатып қана қоймай, бұрынғы осыған ұқсас істер, соның ішінде аталған кәсіпкердің ісі бойынша тәсілдерді қайта қарауды сұрадым.