01
Шілде
Салықтық әкімшілендіру – қызмет пе, қақпан ба?
Бүгін «Ақ жол» демпартиясының орталық кеңсесінде жаңа Салық кодексі тұжырымдамасының кезекті талқылауы өтті. Бұл жолы партиямыздың Мәжіліс пен жергілікті мәслихат депутаттарына және бизнес қауымдастықтардың өкілдеріне салықтық әкімшілендіру саласындағы негізгі тәсілдер – біздің ойымызша, салық заңнамасының ең даулы, коррупциялық және түсініксіз бөлігі ұсынылды.
Негізгі тәсілдерді Ұлттық экономика министрі Әлібек Қуантыров, Бірінші вице-министр Азамат Әмрин және Қаржы министрлігі Мемлекеттік кірістер комитеті төрағасының орынбасары Жәнібек Нұржанов бастаған қонақтар таныстырды.
Ж.Нұржановтың көлемді баяндамасынан мемлекеттік органдар салықтық әкімшілендірудің сервистік моделіне көшуді көздеп отырғаны байқалды. Ол үшін мыналар қарастырылған:
- Кейбір есептеулер мен декларациялардың күшін жою (міндеттемелері 1 млн. теңгеден аз мүлік салығы және жер салығы бойынша), қысқартылған декларацияны немесе бөлшек сауда салығы бойынша декларацияны ұсынбауды «нөлдік» деп санау ұсынылды (яғни. нөлдік көрсеткіштері бар декларация ұсыну);
• Бизнеске қаржылық және салық есептілігін тапсыруға көмек көрсету және т.б.
Жақсы жаңалыққа жалақы қорына салық салуды реформалауды жатқызуға болады (бірден әлеуметтік салықтың бірыңғай мөлшелемесінен бастап БЖЗҚ-дан басқа барлық төлемдер мен қорларды алып тастауға дейінгі үш нұсқа пысықталуда).
Тәуекелдерді басқару жүйесінде (ТБЖ) салық төлеушінің ерекшеліктерін ескере отырып, жалпы санаттаудан сараланған тәсілдерге көшу ұсынылды. Әзірлеушілер мұндай ауысу нақты бұзушыларды дәлірек анықтауға мүмкіндік береді деп үміттенеді, бұл жоспарлы тексерулерден толығымен бас тартуға мүмкіндік беріп, тек жаңартылған ТБЖ жүйесін негізге алады.
Менің қарсы тексерулер күшінде қала ма, жоспарлы тексерулерден бас тарту тексерулер ерекше жағдайда ғана жүргізіліп, салықтық қадағалау толығымен камералық бақылау түріне көше ме деген нақты сұрағыма – Ж.Нұржанов («Иә, салықтық тексерулер бақылаудың ерекше нысаны ретінде ғана қалады») деп жауап берді. Дегенмен, ол қарсы тексерулердің де сақталатынын растады. Мемлекеттік кірістер комитетінің бұл тәсілдерді қалай біріктіретінін елестету әзірге қиындау.
Сонымен қатар, ТБЖ-нің өзіне қатысты жағымды да, жағымсыз да жаңалықтар бар. Жағымдысы, салық жүктемесінің коэффициенті (ТЖК) сияқты көрсеткіштің ТБЖ критерийлерінен алынып тасталатыны – бұл таза статистикалық көрсеткіш, оны қандай да бір себептермен салық органдары салық төлеушінің адалдығын бағалау үшін пайдаланып келген (бірақ бастапқыда түрлі салық төлеушілердің әртүрлі бизнес ерекшеліктері, әр түрлі өндіріс құны, рентабельділігі, технологиясы, штаттары - және, тиісінше, әртүрлі KНН бар екені анық). Ұзақ пікірталастардан кейін бұл критерийді алып тастау туралы шешім қабылданды.
Бірақ МКК кейбір деректердің құпиялылығына сілтеме жасай отырып, барлық ТЖБ критерийлерін ашуға әлі келіспеуде. «Ақ жол» фракциясы қолданыстағы Салық кодексіндегі бұл тармақты даулап, оны жаңасында қайта қарауды талап етуде, негізгі себеп: егер кәсіпкер қандай критерийлер бойынша жоғары тәуекел санатына жатқызылғанын білмесе, ол олқылықты жою бойынша да жұмыс жасай алмайды. Бірақ, жаңа кодекстің міндеті – бизнеске «қақпан құру емес, оған көмектесу («сервис») деп белгіленді ғой.
Сол сияқты, әзірлеушілер басқа да бірқатар мәселелерде бірнеше қарама-қайшы мәселені біріктіруді жоспарлап отыр. Мысалы, ШОБ-ты салықтық тексеру 2 реттен аспайтын мерзімде тоқтатылуы мүмкін деп белгілеу ұсынылды (бүгінде тексерулер шектеусіз тоқтатылып, қайта жалғасуда). Өте маңызды және пайдалы жаңалық.
Бірақ дәл осы жерде салық органдары талап қою мерзімін тексеру басталған күннен ол аяқталған күнге дейін шегеруді талап етуде, бұл кәсіпкерлердің құқығына нұқсан келтіретіні сөзсіз. Сондай-ақ тексерушінің талабы бойынша құжаттарды ұсыну мерзімі 30 күннен 5 күнге дейін қысқартылмақ, салық төлеушінің адалдық презумпциясы принципі шектелді және т.б. «Ақ жол» демократиялық партиясы мен оның депутаттары салық органдарының мұндай тәсілдерімен үзілді-кесілді келіспейді.
Жағымды тұсы ретінде «горизонтальды мониторингтің» енгізілуін айтуға болады, бұл бизнеске контр серіктестермен қарым-қатынастар тізбегіндегі жарамсыз келісімдердің анықталуына байланысты санкциялардан қорғануға мүмкіндік береді (кәсіпкерлердің қазіргі бас ауруы).
Сонымен бірге, Мемлекеттік кірістер комитеті ұсынған, келісімдер пирамидасынан бас тартуға арналған E-Tamga ҚҚС төлеу жүйесі жеткіліксіз дамыған және бизнес үшін шығынды жоба ретінде сынға ұшырады.
Жаңа Салық кодексіндегі салықтық әкімшілендірудің негізгі тәсілдерімен толығырақ төменде танысуға болады. (https://t.me/peruash/9354)
Көп сағатқа созылған талқылауда Мәжілістегі «Ақ жол» фракциясының депутаттары, жергілікті мәслихаттағы әріптестеріміз, өңірлердегі (онлайн) кәсіпкерлер де сөз сөйледі.
Ең мазмұнды баяндамалардың бірі ретінде Антонина Анның (Тараз) бейнеролигін қоса ұсынамын, қандай да бір себептермен қонақтарымыз мұны «айыптау» деп қабылдағанымен, менің ойымша, әріптесіміз барынша сындарлы болды.
Қорытындылай келе, мен ұсынылып отырған тұжырымдамадағы оң ілгерілеушіліктерді атап өтіп, сонымен бірге А.Ан айтқандай ұсынылған Салық кодексінің көлеңкелі тұстары бар екені және одан құтылу керектігімен де келістім. Бұл – айыппұл салу сияқты шараның репрессиялық сипаты (толығырақ А. Анның сөзінде https://t.me/peruash/9355), пилоттық жобалардың реттелмегендігі («Ақ жол» фракциясы мұны талап етеді, бұған дейін де бірқатар депутаттық сауалдар жолдаған), шағын бизнес үшін ҚҚС шекті мөлшерлесін қайтару, СНТ-дан бас тартуды, жарамсыз мәмілелерді анықтау үшін ЭШФ пайдалануды, алаяқтар мен аферистерді салықтық есепке алуды тіркеу және растау үшін салық органдарының жауапкершілігі.
Министр Ә. Қуантыровпен айтылған ұстанымдардың пысықталуына қарай жобаны талқылауды жалғастыруға келістік.
