09
Қараша
«Ақ жол» ӘКК-ні жоюды және оның қызметіне прокурорлық тексеру жүргізуді талап етті
ҚР Премьер-Министріне
ҚР Сыбайлас жемқорлыққа қарсы
іс-қимыл бойынша агенттігінің төрағасына
ҚР Бас прокурорына
Биыл қазанның 12-сінде ӘКК-ні жою және олардың барлық
қызмет түрлерін бәсекелестік ортаға беру қажеттілігі туралы депутаттық сауал
жолдадық.
ӘКК-нің негізгі мақсаты - өңірлердің экономикалық дамуына
жәрдемдесу болғанына қарамастан, ӘКК бойынша тұрақтандыру қорының қаражатына
билік ететін әкімдіктер жанындағы шаруашылық ведомстволарына айналды.
Біздің сауалымызға жауап ретінде Үкімет ӘКК өңірдің
бәсекеге қабілеттілігін арттыру үшін жағдай жасауда жергілікті атқарушы
органдарға жәрдемдесу міндеті болып табылатын Өңірлік даму институттарына қайта
форматтауды жоспарлап отырғанын мәлімдеді. «Ақ жол» фракциясы үкіметтің жауабы
біздің сауалымызда қойылған мәселелерді шешпейді деп санайды.
ӘКК қызметі бойынша қосымша сұрау салудың себебі жер
учаскелерін беру кезінде ӘКК-нің бәсекелестікке қарсы іс-қимылдарын анықтау
туралы БАҚ-тағы бірқатар материалдар болды. Осы фактілерге қатысты фракцияның
тиісті сұрауына бәсекелестікті қорғау және дамыту агенттігі (БҚА) монополияға
қарсы тексерулердің нәтижелері бойынша ӘКК-нің көпшілігінде жаңа өндірістер мен
инновациялық өнімді құрудың орнына мейрамханалар, сауда үйлері, жанармай құю
станциялары, автокөлік жуу орындары, коттедж қалашықтары, көп пәтерлі үйлер
салуға арналған учаскелерді жаппай беру тарады, ол конкурстық іріктеу,
хабарландыру және іріктеусіз, әкімдік кабинеттерінде жүзеге асырылған деп жауап
берді.
Сонымен қатар, Жер кодексінің 48-бабы Кәсіпкерлік Кодексі
жаңа өнім өндіруді немесе жасауды қамтитын инвестициялық немесе инновациялық
жобаларды іске асыру үшін ғана ӘКК арқылы учаскелерді бөлу мүмкіндігін
көздейді.
Мәселен, 3 жыл ішінде Астана әкімдігі сауда-саттық арқылы
барлығы 6 жер учаскесін, ал байқаусыз - 889 жер учаскесін берді. Соңғы аукцион
2020 жылмен белгіленген. Үй салу үшін учаскелерді беру кезінде әрбір ӘКК
учаскелер үшін өтемнің мөлшері мен түрін өздігінен айқындайды. Астана, Алматы
қалаларында ӘКК тұрғын үй құрылысы көлемінен 2,5%, Ертіс ӘКК - 90% алады.
Сонымен қатар,
құрылыс салушыдан алынған тұрғын үй-жайлар мемлекеттік тұрғын үй қорын айналып
өтіп, әкімдіктер мен ӘКК қызметкерлері арасында тікелей бөлінеді.
Мәселен,
елорданың дипломатиялық қалашық ауданындағы 14 учаске үшін «Астана» ӘКК «ATLANT»
ТК-де 13 пәтер алды, оның 8-і сатылып, 5-і ӘКК және әкімдік қызметкерлеріне
берілді.
Елорданың
орталығындағы жерлер құрылыс салушыларға жүзден 2,4 млн-ға жеткен фактілер бар,
елордадағы мұндай жобалардың саны 216-ға жетеді.
Соңғы 5 жылда
учаскелердің 70%-ы тұрғын үй мен үй-жайларды салуға бөлінген (яғни 440 нысанның
216-сы).
Жер
учаскелерін байқаудан тыс бөлудің тағы бір тәсілі АЭА аумағында тұрғын үй салу
жөніндегі жобаларды іске асыру болып табылады. АЭА туралы қолданыстағы заң
тұрғын үй құрылысы бойынша жобаларды іске асыру мүмкіндігін болдырмайтынына
қарамастан, Астана, Түркістан және Ақтау қалаларында АЭА басым түрлерінің
тізбесіне тұрғын үй құрылысы енгізілген. Қатысушыларды іріктеу де байқаусыз
өтеді.
Тұрғын үй
құрылысының 118 жобасының 65-і немесе 55% бір ғана компания жүзеге
асырады.
«Астана» АЭА
аумағында 215 жобаның тек 80-і 38 млрд. теңгеге өндіріс құрумен байланысты,
қалған 135 жоба 3,4 трлн. теңге немесе 99 % - бұл тұрғын үйлер мен ғимараттар
салу. Бұл жұмыс істеп тұрған ӘКК мен АЭА негізінен мемлекеттің бюджеттік және
жер ресурстарын пайдалана отырып, тұрғын үй құрылысы бойынша коммерциялық
жобалармен айналысатынын білдіреді.
Бұл ретте, АЭА
аумағында учаскелерді өтеусіз алу, салықтық және кедендік алымдардан босату
тұрғын үйдің түпкілікті құнына әсер етпейді.
Тұрғын үй
құрылысы үшін жер учаскелерін беру бойынша осындай жағдай басқа ӘКК-де де
байқалады. «Алматы» ӘКК бойынша ТК, автокешендер, ЖҚС, сауда алаңдарын салуға
29 жер учаскесі, «Жайық» ӘКК бойынша - 23, «Ертіс» ӘКК бойынша - 7 жер учаскесі
сатылды. «Атырау» ӘКК 26 инвестициялық жобаны іске асыру үшін 175 учаске сатып
алды, оның тек 2-уі ғана нысаналы мақсатқа сәйкес келеді.
Бүгінгі таңда 12 монополияға қарсы хабарламаның тек 6-ы
ғана өңірлік ӘКК (Маңғыстау, Жамбыл, Атырау, Қызылорда, Солтүстік Қазақстан
облыстары, Алматы қ.) ерікті түрде орындады. Басқа аймақтар мұндай қызметті
жалғастыру мүмкін деп санайды және соттарда құзыретті органның әрекеттеріне
шағымдануға тырысуда.
Осыған байланысты «Ақ жол» фракциясы келесіні талап етеді:
1. Мемлекеттік меншікті басқарудың экономикалық тиімсіз
және жоғары деңгейлі сыбайлас жемқорлық жүйесі ретінде ӘКК жою мәселесіне
оралу;
2. барлық ӘКК қызметіне жер ресурстарына және жобаларды
іске асырудан алынған табыстарға билік ету мәніне прокурорлық тексеру жүргізу;
3. монополияға қарсы агенттікті тексеру нәтижелері
бойынша бұзушылықтарға жол берген лауазымды адамдарға қатысты шаралар қабылдау;
4. жер учаскелерін байқаусыз бөлу үшін жауапкершілікті
күшейту.
Құрметпен,
«Ақ жол» фракциясының депутаттары
