23
Қазан
Азат Перуашев «Биржалық сауда туралы» заң жобасы бойынша отандық өндірушілер мен ірі тау -кен кәсіпорындарының өкілдерімен кездесу өткізді
23 қазан 2021 жыл, "Ақ жол" демократиялық партиясының баспасөз қызметі
Кеше «Ақ жол» партиясының төрағасы Азат Перуашев Мәжілістің қарауындағы «Биржалық сауда туралы» заң жобасы бойынша Көлік жасаушылар одағы мен Тау-кен металлургия кешені қауымдастығының ірі тау-кен өндіру компаниялары, сондай-ақ, Биржалық одақ өкілдерімен кездесу өткізді. Бір күн бұрын тау-кен металлургия кешені (ТКМК) ірі компанияларының басшылары Эдуард Огаймен («Қазақмыс»), Александр Хмелевпен («Қазмырыш»), Эльдар Мамедовпен («KazMinerals») және Николай Радостовецпен (ТМКҚ) жұмыс аясында осындай жиын өткізу туралы келісілген болатын.
Сала өкілдері Азат Перуашевтің «Биржалық сауда туралы» заңға ұсынған түзетулерін, ең алдымен, стандартталмаған тауарларды биржа арқылы саудалауға тыйым салу - қажетті рәсімдерді баяулатып, тауар жеткізілімінің бұзылуына әкеп соғады деп есептейді.
Өз кезегінде, өңдеу өнеркәсібі (ең алдымен - машина жасау зауыттары) биржалық сауданың осы түрін ірі жер қойнауын пайдаланушылар сатып алудағы қазақстандық қамту бойынша міндеттемелерді орындаудан жалтару үшін пайдаланатынын, корпоративтік сыбайлас жемқорлыққа және ашықтық пен адал бәсекелестік қағидаттарын бұза отырып келісімшарттар жасасуға арналған алаң болып табылатынын көрсетеді.
ТМК басшылары қазақстандық өндірушілердің келісімшарттарды орындамауының немесе сапасыз орындауының көптеген фактілері туралы айтты. Олардың пікірінше, мұндай жағдайлардың үлесі кейде 30%-ға дейін жетеді, оның негізгі себептері - бұл өндірістік бизнестің дамуына мүмкіндік бермейтін несие ресурстарының қымбаттығы; отандық өнімнің сапа талаптарына сәйкес келмеуі және сәйкестікті растаудың сенімді жүйесінің болмауы. Кенді ұнтақтауға арналған сапасыз шараларды айта келе мысалдар келтірдік, оларды қолдану экстракцияның 5%-ға дейін төмендеуіне әкелді, бұл ондаған және миллиондаған доллар шығындарына тең. Немесе дәнекерлеу машиналарын сатып алу туралы айтатын болсақ, онда бизнес иесі алдын-ала төлемнен кейін де несие ала алмайды және өз кәсіпорнын сатып алуды ұсынады.
Дегенмен, жер қойнауын пайдаланушылар жергілікті экономиканың технологиялық дамуына жәрдемдесуге дайын екендіктерін мәлімдеді. Кейбір отандық тауар өндірушілермен (ОТӨ) көпжылдық табысты ынтымақтастықтың мысалдары келтірілді. Олар сондай-ақ осындай серіктестердің үлесін шамамен 30%-ға бағалайды және осындай сенімді ОТӨ бойынша сатып алу рәсімдерін жеңілдетуді сұрады. Биржа арқылы стандартталмаған тауарларды сатып алуға тыйым салу туралы норма, олардың айтуынша, адал емес қызмет көрсетушілермен келісімшарттардың тәуекелдерін күшейтеді. Сонымен қатар, биржалық сауда-саттық кәсіпорындарға келісімшарт бағаларында 15-20%-ға дейін үнемдеуге мүмкіндік береді.
Өз кезегінде, өңдеуші кәсіпорындардың өкілдері биржалардағы сауда-саттықтың манипуляциялық сипаты туралы мәлімдеуде, олардың көпшілігі ірі жер қойнауын пайдаланушылармен үлестес, сондықтан брокерлер тек «қажетті» мекемелермен жұмыс істейді де, қалғандарын елемейді. Ал биржалық саудаға жергілікті қамту талаптары қолданылмайтындықтан, ол осы талаптарды айналып өту үшін кеңінен қолданылады. Мысалы, 2020 жылы биржалар арқылы қалған тауарларды есептемегенде, қазақстандық қамту талаптарынсыз 285 млрд. теңгеге тек машина жасау өнімдері сатып алынды. Бұл ретте үнемдеу 15% емес, 1%-ға жуық мөлшерді құрады. Бұдан басқа, жер қойнауын пайдаланушылар бұл механизм арқылы тек тауарларды ғана емес, сондай-ақ Ережелермен тыйым салынған жұмыстар мен қызметтерді де, сондай-ақ әлеуетті қазақстандық мердігерлердің ұсыныстарын ескерместен сатып алады. ТМК өкілдері әңгіме бұл жабдықты сатып алу аясында монтаждау және іске қосу-жөндеу жұмыстары туралы болуы мүмкін екенін түсіндірді.
Жер қойнауын пайдаланушылар да, өңдеуші кәсіпорындар да жергілікті қамтуды дамыту мәселелерінде уәкілетті министрліктердің енжарлығы туралы ортақ пікір білдірді. Демек, биржалық сауда шеңберінде реттеу ғана емес, мемлекеттік органдардың құзыретіндегі сияқты, қазақстандық қамту мониторингінің де болмай тұрғаны ғой. ДСҰ саясатына қарамастан, Қазақстанда жұмыс істейтін ТМК кәсіпорындары жергілікті өндірушілерге жәрдемдесуге дайын. Бірақ мұндай түсіністік олар сезінбейтін мемлекеттік органдардың белсенді жұмысымен нығайтылуы тиіс.
Пікірталасқа түсініктеме бере отырып, Азат Перуашев партия міндеті ТМК мүдделеріне нұқсан келтіру емес екенін түсіндірді. Оның айтуынша, тау-кен өндірісі экономикамыздың тіректерінің бір, бұл сектор ең ірі салық төлеуші де, ең ірі жұмыс беруші де болып табылады. Сонымен қатар, «Ақ жол» демократиялық партиясы өндіруші компаниялардың біздің елге қосқан үлесі тек салықтармен шектелмеуі керек деп санайды. Олардың әлеуетін өңдеу өнеркәсібін дамыту, технологияларды бөлісу, біздің елде олар пайдаланатын жабдықтардың, ауыстырылатын бөлшектердің және басқа да өнімдердің өндірісін құру және ынталандыру үшін пайдалану маңызды. Офсеттік саясаттың осындай принциптерін «Өнеркәсіптік саясат туралы» заң жобасын талқылау аясында, мұндай талаптарды «Ақ жол» ҚДП саяси бағдарламасына енгізілген еді.
Сондықтан тараптар өзара тиімді тәсілдерді әзірлеуі керек.
Атап айтқанда, Азат Перуашев биржаларда саудаға тыйым салу туралы түзетулерін стандартталмаған тауарлармен емес басқа шаралармен алмастыруды ұсынды:
⁃ Қазақстанда өндірісі бар стандартталмаған тауарларды сатуға тыйым салу;
⁃ брокерлерден бөлек, ОТӨ дилерлеріне биржалық сауда-саттыққа рұқсат беру;
⁃ стандартталмаған тауарлармен сауда жасауға құқығы бар және тауарлардың осы тобы бойынша сауда-саттықта анықталған бұзушылықтар үшін мұндай құқығы жоқ немесе құқығынан айырылған биржаларды бөлу.
Кездесуде болған екі жақ та осы ұсыныстарды қарастыру үшін өздеріне уақыт алды.
Атап өту керек, «Тауар биржалары туралы» заң жобасы 10 қарашада Мәжілістің жалпы отырысына шығарылатын болады.
