26
Қантар
«Ақ жол» кірме темір жолдардың монополистеріне шара қолдануды талап етті
ҚР Премьер-Министріне
ҚР Бас прокурорына
ҚР Бәсекелестікті қорғау және дамыту агенттігінің төрағасына
Биылғы жылдың 21 қаңтарында бизнес өкілдерімен кездесуде Президент Қ.Тоқаев нарықтық экономиканың базалық қағидаттарына қауіп төндіретін жасанды монополияларды қатаң сынға алды. Олардың шектен тыс тәбеті мен корпоративтік сыбайлас жемқорлық кәсіпкерлерге ауыртпашылық түсіреді, елдегі баға мен инфляцияның өсуіне ықпал етеді. «Операторлар, әсіресе жеке меншік операторларды өткен күнде қалдыру керек», - деді Мемлекет басшысы және бұрынғы шешімдердің күшін жоюды тапсырды.
Сондай-ақ, Президент «Өндірістің негізгі факторларына қол жеткізу мәселесі сақталуда... Соңғы шақырым деп аталатын мәселе бөлек талқылауды талап етеді. Әңгіме темір жолдар туралы. Біз бұл мәселені шешуді бірнеше рет қолға алдық, бірақ әр кез жеке мүдделер басым болды... Үкімет пен бәсекелестік агенттігі бұл мәселеге түпкілікті нүкте қоюы керек» - деп атап өткен болатын.
Осыған байланысты «Ақ жол» демократиялық партиясының фракциясы 2017 жылдың сәуір айынан бастап жеке операторлардың кірме темір жолдарды монополияландыру мәселесін бірнеше рет көтергенін еске салуға мәжбүр.
Мысалы, «КҚО» АҚ кірме жолдарды жекешелендіріп, отандық зауыттарға вагондарды беру құнын іс жүзінде 4-тен және кейбір жағдайларда 118 есеге дейін көтерді.
«Ақ жол» партиясына Павлодар, Қостанай, Түркістан, Алматы, Ақмола және басқа облыстардан кәсіпорындардың осындай заңсыздық туралы өтініштері келіп түсуде.
Олар монополистердің осы филиалдарда орналасқан және өз учаскелерін сатып алуға дайын кәсіпорындарды айналып өтіп, кірме жолдардың иелері болып табылатындығына таң қалады. Алайда, енді, жоғары тарифтермен келіспеген жағдайда, жаңадан пайда болған монополия т/ж тармақтарын жабады және кәсіпорындарды бұғаттайды, өндіріс пен материалдарды жеткізуден және өнімді шығарудан айырады.
Сонымен қатар, жолдарды жабу кезеңінде «КҚО» АҚ бірқатар зауыттардың әрбіріне «жоғалған пайда» үшін 80 млн теңге (!) көлемінде айыппұл салды. Мұндай хабарламалар біздің қолымызда, біз оларды сауалмен бірге жолдаймыз.
Бірақ бұл бәрі емес. Егер 2015 жылы «КҚО» АҚ ҚТЖ-дан 1,7 млрд теңгеге 150-ге жуық кірме жолды сатып алса, кейінгі жылдары одан да көп объектілерді сатып алып, олардың санын 300-ден астам теңгеге жеткізді. Сонымен қатар, кейбір мәліметтер бойынша, сот процестері арқылы, соның ішінде оларды кәсіпорындардың өзінен төлемсіз алып қойған жағдайлар да бар.
Және барлық жерлерде тарифтерді бірнеше рет көтереді.
Кәсіпкерлер жүкті магистральдан кірме жол арқылы жібергенше, Ақтаудан Көкшетауға дейін мыңдаған километрге дейін жеткізу арзанға түсетіні туралы мысалдар келтіреді.
«КҚО» АҚ басып алған жолдарды айналып өтіп, зауыттардың өздеріне жаңа кірме жолдарды салу арзанға түседі. Мұндай мысалдар қазірдің өзінде, мысалы, Шымкентте пайда болуда.
Мен тек бір монополисттің мысалын келтірдім, іс жүзінде олардың саны көбірек – ППЖТ-1, ППЖТ-2, Енисей фирмасы және т.б., бірақ олардың іс-әрекеттерінің табиғаты бір - ештеңе жасамай, нақты өндірушілерге салық салу.
Осылайша, бизнестің есептеулері бойынша әрбір кәсіпорын монополистерге жылына 100 млн теңгеге дейін төлеуге мәжбүр, бұл ретте әрбір кірме жолда мыңдаған вагондарды қабылдайтын және жөнелтетін 38 зауыт орналасқан Алматыдағы «Промышленный» учаскесіндегі сияқты бірнеше кәсіпорын бар. Тек осы учаскеден монополистер жылына шамамен 3 млрд теңге жинайды, ал жалпы ел бойынша олигархтарға құрмет ретінде өндірушілерден жиналатын жүздеген миллиард теңге туралы сөз болып отыр. Бұл шығындардың барлығы тауарлардың өзіндік құны мен бағасына, инфляцияға тікелей әсер етеді.
Біз бұл мәселені 2017 жылғы сәуірде көтерген кезде Мәжіліс спикері Нұрлан Зайроллаұлы тұлғасында жағдайды тұрғындардың өз пәтерлеріне кіреберістің алдына шлагбаум қойып, әрбір өту үшін ақша талап етуімен салыстырды. Бұл дәл солай.
Бұдан басқа, тура бір жыл бұрын, 2021 жылғы 26 қаңтарда Президент Қ.Тоқаев Үкімет отырысында кәсіпкерлердің кірме жолдардың иелеріне қатысты көптеген шағымдарын атап өтіп, Бәсекелестік жөніндегі агенттік пен Бас прокуратураға мәселені шешуді тапсырды.
Алайда, оның орнына монополистер, көріп отырғанымыздай, тек ауқымы мен тәбетін кеңейтті.
Осыған байланысты Үкіметтен, Бас прокуратурадан және Бәсекелестікті дамыту агенттігінен Президенттің тапсырмасын орындауды, атап айтқанда, осы мәселеге түпкілікті нүкте қоюды сұраймыз. Нарық жеке монополист үшін емес, жеке басқару нарық мүдделеріне қызмет етуі керек.
Құрметпен,
«Ақ жол» фракциясының депутаттары
