26
Қантар
«Ақ жол»: Мониторингтік топтар туралы бұйрық жобасы азаматтардың Конституциялық құқығын бұзады
ҚР Премьер-Министрінің орынбасары
Е. Л. Тоғжановқа
Биылғы жылдың 21 қаңтарында Президент Қасым-Жомарт Тоқаев бизнес өкілдерімен кездесуде карантиндік шаралардың іс жүзінде жүзеге асырылмағанын атап өтіп, оларды қайта қарауды тапсырды. «Шағын және орта бизнесті тұншықтырудың бізге не қажеті бар?»,- деді ол Үкіметке.
«Ақ жол» фракциясы пандемия басталғалы бері мониторингтік топтардың бірқатар шектеулерінің ақылға қонымсыздығы мен заңсыздығы туралы жиырма шақты өтініш жолдады.
Мемлекеттік органдар барлық сауалдарға мониторингтік топтардың «қол сұқпайтын» мәртебесі туралы қолхаттармен жауап бергендіктен, фракция «Халық денсаулығы туралы» кодекске түзетулер енгізуге бастамашы болды, онда олардың өкілеттіктерін реттеді.
Біз мониторинг жүргізу тексеру болып табылмайтынын және мемлекеттік бақылауға жатпайтынын тіркедік. СЭҚ өкілі болмаған кезде мониторингтік топтардың іс қозғауға құқығы жоқ, ал олардың іс-әрекеттері ақпарат жинауға ғана бағытталады. Бұл ретте мониторингтік топтың бизнес жұмысына араласуға құқығы жоқ және кәсіпкерлік қызметке кедергі жасай алмайды.
Алайда, мемлекеттік органдар бұл норманы бұрмалап, оны тек өз пайдасына бұрмалайтынын байқаудамыз.
Жақында ҚР Денсаулық сақтау министрлігінің «Мониторингтік топтарды құру және мониторинг жүргізу тәртібін бекіту туралы» бұйрығының жобасы жарияланды.
Бұл жоба Денсаулық туралы кодекстің 104-бабының 6-1-тармағына енгізілген тәсілдерге мүлдем қайшы келеді және кәсіпкерлердің осы нормаға енгізілген құқықтарын елемейді.
1) Кодексте құрылған мониторингтік топтар туралы ақпарат оның құрамын, өкілеттіктерін, сондай-ақ олардың іс-қимыл алгоритмін қамтуға тиіс деп көзделген.
Сонымен қатар, жобаның 5-тармағында топтардың құрамына әкімдіктердің, полицияның, қоғамның өкілдері мен волонтерлер, сондай-ақ басқа да мүдделі тұлғалар кіретіні көрсетілген.
Топ мүшелерінің, мысалы, еріктілердің немесе «басқа мүдделі тұлғалардың» өкілеттіктері мен тәртібі қайда деген сұрақ туындайды? Егер олардың өкілеттіктері анықталмаса, онда оларды топ құрамына енгізу Кодекске қайшы келеді.
2) Бұдан әрі, Кодексте мониторингтік топтардың кейіннен СЭҚ-ке жіберу үшін ақпарат жинауды жүзеге асыратыны көзделеді.
Алайда, Бұйрық Жобасы денсаулық сақтау субъектісінің эпидемияның пайда болуы немесе таралу қаупі туралы ақпарат беретінін анықтады.
Бұл жағдайда мониторингтік топтарды құрудың қажеті жоқ, өйткені олардың жалғыз міндеті - ақпарат жинау.
3) Бұйрық Жобасының 10-тармағы нақты аумақта немесе учаскеде эпидемиологиялық ахуалдың нашарлауы туралы ақпаратты қоғамнан жасыруды тікелей көздейді. Контекст бойынша, бұл кәсіпкер үшін «кенеттен» бақылау мақсатында жасалады.
Сонымен қатар, Кодекстің нормасы, керісінше, мұндай топтардың қоғам үшін барынша ашық жұмысын талап етеді.
Біз бизнестегі рейдтердің немесе бұтаға жасырынған «жол полициясының» әрекеттері қарапайым бопсалаумен аяқталатынын жақсы білеміз.
4) Жобаның 19-тармағында мониторинг жүргізу барысында топ мүшелері материалдарды кейіннен СЭҚ органдарына жіберу үшін деректерді - деректемелерді, түсініктемелерді, тіркеуді - жинау бойынша шаралар қабылдайтынын көрсетеді.
Сонымен бірге, Кодексте ақпарат жинау тек бұзушылықты фото және видеоға түсіруді білдіреді. Кәсіпкерлерді түсіндірме жазуға мәжбүрлеуге өкілетті тексеру жүргізу кезінде ғана жол беріледі.
Алайда Кодекстің көрсетілген нормасында мониторингтік тексеру немесе мемлекеттік бақылаудың өзге нысаны болып табылмайтыны анық жазылған. Демек, кәсіпкерді қандай да бір түсіндірме жазуға мәжбүрлеуге ешкімнің құқығы жоқ.
5) Жобаның 25-тармағында құжаттары жоқ тұлғалар анықталған жағдайда, мониторингтік топ осы тұлғаларды көрсете отырып, СЭҚ органдарына жібере отырып, материалдар қалыптастырады деп көзделеді.
Бірақ еріктілер немесе «басқа мүдделі тұлғалар» қандай бапқа негізделе отырып кенеттен еркін азаматтардан құжаттарын талап етеді? Бұл кодекстің жаңа нормасын ғана емес, азаматтардың, олардың ар-намысы мен қадір-қасиетінің қол сұғылмаушылығына кепілдік беретін Конституцияны да тікелей бұзу.
Осыған ұқсас мысалдар аталмыш Бұйрықтың жобасында жеткілікті.
«Ақ жол» фракциясы оларды Кодекстегі топтарды реттеуге тікелей қайшы келеді деп есептейді, осыған байланысты ҚР ДСМ «Мониторингтік топтарды құру және мониторинг жүргізу тәртібін бекіту туралы» бұйрығының жобасын кері қайтарып алуды және жобаны талқылаудан алып тастауды талап етеді.
Құрметпен,
«Ақ жол» фракциясының депутаттары
